استبداد اطلاعاتی درتوئیتر و اینستاگرام/فصلی جدید از استعمار فرانو

خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب؛ پس از اقدام اینستاگرام مبنی بر حذف پست‌های کاربران ایرانی درباره شهادت سپهبد قاسم سلیمانی، حالا نوبت به توئیتر رسیده که با حذف ممبرهای برخی حساب‌های ایرانی و ساسپند کردن آنها، برای چندمین بار بر جریان یک‌سویه رسانه‌ای و گونه‌ی جدید استبداد صحه بگذارد. این چندمین بار است که مدعیان جریان آزاد اطلاعات و ارتباطات در عمل ثابت کرده‌اند که آنها تشخیص می‌دهند چه صدایی از کشورها به گوش جهانیان برسد و افکار عمومی دنیا تصور کنند آزادی انتخاب دارند. در واقع ما فکر می‌کنیم که برای انتخاب آزاد هستیم. ما در معرض انتخاب از بین آنچه به ما داده می‌شود قرار داریم. همه رسانه‌ها گردانندگانی دارند که تعیین می‌کنند مخاطب به چه فکر کند و چگونه فکر کند. در واقع این گردانندگان شعار آزادی سر می‌دهند اما آزادی را به قربانگاه می‌برند.

زمانی که افکار عمومی از بین انبوه اطلاعات دارای ارزش‌های مسلم خبری و اطلاعاتی، تنها در معرض برخی از آنها قرار می‌گیرد و برخی دیگر را اساساً یا نمی بیند یا به شکل اسلایدی و اسلایسی می‌بینند، بدین مفهوم است که بنگاه‌های خبری در برابر افکار عمومی رفتاری مستبدانه اتخاذ کرده و مخاطبان ناچارند از زاویه دید رسانه، به دنیا بنگرند.

از سوی دیگر در مقطعی که سیاست‌های جهانی و منطقه‌ای در فضای رسانه‌ای جریان پیدا می‌کند، بازیگران سیاسی دنیا از طریق سازماندهی کنش سیاسی خود حول و حوش رسانه‌ها به نوعی به مقابله با جریان آزاد اما واقعی اطلاعات پرداخته و عملاً به ایجاد امپریالیسم خبری دست زده‌اند.

از این سوءاستفاده از فضای رسانه‌ای و حذف یا پررنگ سازی اخبار، تحت عنوان استبداد اطلاعاتی Information Despotisum یاد می‌شود؛ استبداد اطلاعاتی یعنی سوءاستفاده‌های گروهی حکومت‌های قدرتمند جهانی از ظرفیت بالای رسانه‌ای. یعنی حذف یمن از اخبار جهانی، عبور فوری از اخبار مربوط به نرخ بیکاری در آمریکا، یعنی انتصاب اقدامات تروریستی به مسلمانان، یعنی متوحش نشان دادن برخی کشورها و متمدن نشان دادن برخی دیگر. یعنی ما تصمیم می‌گیریم نگاه ملت‌ها حتی به خودشان چگونه باشد، یعنی ما ترور می‌کنیم و به بهانه عدم انتشار مطالب تروریستی و خشن، اعتراضتان به خشونت و ترور را حذف می‌کنیم و...

استبداد اطلاعاتی وجه تازه‌ای از استبدادهای سنتی است که با گسترش فضای جدید رسانه‌ای و انحصار اطلاعاتی، این استبداد اطلاعاتی بیشتر می‌شود؛ به‌طوری‌که به قول یکی از اندیشمندان تئوری‌های توسعه‌یافتگی «اگر از غرب رسانه‌های آن را بگیرند از آن چیزی باقی نمی‌ماند.» استبداد اطلاعاتی غربی‌ها که در رسانه‌های آن ظهور و نمود پیدا کرده است، می‌رود تا فصل نوینی از استعمار فرانوین را رقم زند.
کلمه استبداد مترادف با خود رأی بودن، فرمانروایی مطلق و ظلم و تعدی معنا شده است و قرآن کریم نیز خاستگاه استبداد را در «خود بنیاد پنداری آدمی» می‌داند.

در زمانه‌ای که ما با دیکتاتوری و استبداد رسانه‌ای مواجه هستیم، باید در برابر پذیرش سلطه نرم و استبداد غول‌های رسانه‌ای دنیا چاره‌ای اندیشید.

*. معصومه نصیری